მოძრაობის დაწყებიდან ავტომობილის კარი იწყებს დაკეტვას მასზე \(\dpi{100} \vec{F}_{in}=m\vec{a}\) ინერციის ძალის ზემოქმედებით. АВ აჩვენებს კარის მდგომარეობას საწყის მომენტში, АС – დროის t მომენტში, როცა კარი მობრუნდა α(t) კუთხით;\(\dpi{100} \vec{r}\) არის რადიუს-ვექტორი, გავლებული კარის ბრუნვის ღერძიდან კარის მასათა ცენტრამდე, ჩვენს შემთხვევაში იგი b-ს ტოლია ; \(\dpi{100} \vec{F}_{in}\) არის კარის მასათა ცენტრზე მოდებული ინერციის ძალა, \(\dpi{100} \beta\) კუთხეა რადიუს-ვექტორსა და ინერციის ძალას შორის. კარის მოძრაობა მიმდინარეობს ღერძის ირგვლივ, ანუ ადგილი აქვს ბრუნვით მოძრაობას ღერძის ირგვლივ, რომელიც პერპენდიკულარულია ნახაზისა და გადის А წერტილზე. ბრუნვითი მოძრაობის დინამიკის ძირითადი კანონის თანახმად გვაქვს: , (1)
სადაც \(\dpi{100} M=F_{in}b\cos \alpha\) – ინერციის ძალის მომენტია; J – კარის ინერციის მომენტია; – კუთხური აჩქარებაა. ზემოთქმულის გათვალისწინებით თანმიმდევრულად გარდავქმნათ (1):
; (2)
შევცვალოთ , და დროითი დიფერენცირებიდან კუთხით დიფერენცირებაზე:
მაშინ განტოლება (2) მბს სახეს:
. (3)
მოვახდინოთ ცვლადთა განცალება და (3) მიიღებს სახეს: .
ახლა მოვახდინოთ ინტეგრირება ორჯერ:
ОО ღერძის მიმართ მოცემული სისტემის ინერციის იმპულსი, ადიტიურობის გამო, ტოლია:
\(J_{1}=J_{sph}+J_{bar1}+J_{bar2}\), (1)
სადაც \(J_{sph},J_{bar1},J_{bar2}\) შესაბამისად არის სფეროსა და ვერტიკალური და ჰორიზონტალური ძელაკების ინერციის მომენტები ОО ღერძის მიმართ. ОО ღერძის მიმართ სფეროს ინერციის მომენტს ვპოულობთ შტეინერის თეორემის გამოყენებით: \(J_{sph}=J_{sph,c}+m_{sph}a^{2}=\frac{2}{5}m_{sph}R^{2}+m_{sph}a^{2}\)
სადაც \(J_{sph,c}\) არის სფეროს ინერციის მომენტი მის მასათა ცენტრზე გამავალი ღერძის მიმართ; msph=2m – სფეროს მასაა, ხოლო а არის მანძილი ღერძებს შორის. ჩვენ შემთხვევაში \(a=R+\frac{l}{2}=R+\frac{4R}{2}=3R\), მაშინ გვაქვს:
\(J_{sph}=\frac{4mR^{2}}{5}+2m(3R)^{2}=\frac{94}{5}mR^{2}\) (3)
ОО ღერძის მიმართ ვერტიკალური ძელაკის ინერციის მომენტი (ОО გადის ამ ძელაკის მასათა ცენტრზე) არის:
\(J_{bar1}=\frac{1}{12}m_{bar1}l^{2}=\frac{1}{12}m(4R)^{2}=\frac{4}{3}mR^{2}\) ,
ОО ღერძის მიმართ ჰორიზონტული ძელაკის ინერციის მომენტს ვიპოვით შტეინერის თეორემით, იმის გათვალისწინებით, რომ ძელაკი წვრილია და მისი მანძილი ОО ღერძამდე არის გადის ამ ძელაკის მასათა ცენტრზე) არის:\(\frac{l}{2}\):
\(J_{bar2}=m_{bar2}\left (\frac{l}{2} \right )^{2}=m(2R)^2=4mR^2\) (4)
ამდენად, ОО ღერძის მიმართ სისტემის ინერციის მომენტი ტოლია:
\(J_{1}=J_{sph}+J_{bar1}+J_{bar2}=\frac{94}{5}mR^{2}+\frac{4}{3}mR^{2}+4mR^{2}\) (5)
მსგავსი მსჯელობით მოვძებნით სისტემის ინერციის მომენტს О1 О1 ღერძის მიმართ:
\(T_{2}=T_{sph}+T_{bar1}+T_{bar2}=\)
\(=\frac{2}{5}m_{sph}R^{2}+m_{sph}(R+\frac{l}{2})+\frac{1}{12}m_{bar1}l^{2}+\frac{1}{12}m_{bar2}l^{2}+m_{bar2}\left (\frac{l}{2} \right )^{2}=\)
\(=\frac{4}{3}mR^{2}+2m9R^{2}+\frac{16}{12}mR^{2}+\frac{16}{12}mR^{2}+m4R^{2}=\frac{382}{15}mR^{2}\). (6) სისტემის O2O2 ღერძის მიმართ ინერციის მომენტის გამოთვლისას უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ვერტიკალური ძელაკის ინერციის მომენტი O2O2 ღერძის მიმართ არის ნული:
\(T_{3}=T_{sph}+T_{bar1}+T_{bar2}=\frac{2}{5}m_{sph}R^{2}+\frac{1}{12}m_{bar2}l^{2}=\frac{32}{15}mR^{2}\)
. (1)
გადავწეროთ განტოლება (1) შემდეგნაირად:
. (2)
ცენტრიდან z მანძილზე აზრობრივად გამოვყოთ ელიფსოიდში dz უსასრულოდ მცირე სისქის მქონე დისკო. წარმოდგენილი დისკოს მასა ტოლია:
,
სადაც შესაბამისად არის მასალის სიმკვრივე, დისკოს მოცულობა, დისკოს ფართობი და დისკოს რადიუსი. მაშინ მისი ინერციის მომენტი ტოლია:
. (3)
(2) ჩავსვათ (3)-ში და გავითვალისწინოთ, რომ , მივიღებთ:
. (4)
გავაინტეგროთ (4) და გამოვიყენოთ ბრუნვის ელიფსოიდის მოცულობის ფორმულა Vელ\(=\frac{4}{3}\pi R^{2}C\), მივიღებთ:
. (5)
ჩავსვათ რიცხვითი მნიშვნელობები.
პასუხი: J= 0,004(კგ მ2).
გამოვიყენოთ დინამიკის ძირითადი განტოლებები გადატანითი მოძრაობისთვის (m1 და m2 ტვირთებისთვის) და ბრუნვითი მოძრაობისთვის (m ბლოკისთვის).
პირველი და მეორე ტვირთებისთვის ჩავწეროთ მოძრაობის განტოლებები ვექტორულად:
განვიხილოთ ამ განტოლებების პროექციები 0х ღერძზე. რადგან ძაფი უჭიმვადია, ამიტომ და გვექნება:
(1)
(2)
ჩვენგან ნახაზის პერპენდიკულარულად მიმართული 0z ღერძის მიმართ ორი ძალის მომენტის M1=T1'r და M2=T2'r მოქმედებით ჭოჭონაქი იძენს კუთხურ აჩქარებას . ბრუნვითი მოძრაობის დინამიკის ძირითადი განტოლების თანახმად , ამიტომ გვაქვს:
, (3)
სადაც არის 0z ღერძის მიმართ ჭოჭონაქის ინერციის მომენტი. რადგან ამოცანის პირობის თანახმად ძაფის მასა უგულებელყოფილია და ძაფი უჭიმვადია, ამიტომ , ხოლო . ამოვხსნათ განტოლებათა სისტემა (1), (2), (3), მივიღებთ:
პასუხი: a=2,94 მ/წმ2 .