მექანიკური მოძრაობის ფარდობითობა | |
|
|
ვტქვათ პრი ათვლის სისტემა მოძრაობს მუდმივი სიჩქარით ერთმანეთის მიმართ. უძრავ К სისტემაში А წერტილის მდებარეობა მოცემულია ვექტორით, ხოლო მოძრავ К1 სისტემაში - ვექტორით . ნახაზიდან ვხედავთ, რომ \(" rel="lightbox" src="http://physics.aidio.net/images/konspeqt/meqmozfar/image008_1.png" style="border: 0px; width: 83px; height: 28px;" />. ეს განტოლება საშუალებას იძლევა გადავიდეთ ერთი ათვლის სისტემიდან მეორეში. ამასტან, ვთვლით, რომ ორივე ათვლის სისტემაში დრო ერთნაირად მიდის. პირობითად К სისტემას ვუწოდოთ უძრავი, ხოლო К1 სისტემას - მოძრავი. |
|
მაშინ შემთხვევისთვის, როცა y და z კოორდინატები არ იცვლება, მივირებთ: - გალილეის გარდაქმნები. |
|
ამ განტოლებებიდან გამომდინარეობს: - ორ წერტილს შორის მანძილი აბსოლუტურია, ანუ არ არის დამოკიდებული ათვლის სისტემის არჩევაზე. ვთქვათ უძრავ ათვლის სისტემასი წერყლების კოორდინატებია x და x', ხოლო მოძრავში x1 და x1'. მასინ; გავყოთ განტოლების მარჯვენა და მარცხენა ნაწილები დროის იმ შუალედზე, რომელსი მოხდა გადაადგილება. მივიღებთ: \)" class="img-middle" rel="lightbox" src="http://physics.aidio.net/images/konspeqt/meqmozfar/image018_1.png" style="border: 0px; vertical-align: middle; width: 82px; height: 37px;" /> - სიჩქარეების შეკრების კანონს. აქ უძრავი სისტემის მიმართ წერტილის სიჩქარე მოძრავი ათვლის სისტემისადმი წერტილის სიჩქარისა და თვით მოძრავი ათვლის სისტემის უძრავი ათვლის სისტემისადმი სიჩქარის ვექტორული ჯამის ტოლია. |
$" class="img-middle" rel="lightbox" src="http://physics.aidio.net/images/konspeqt/meqmozfar/image018_1.png" style="border: 0px; vertical-align: middle; width: 82px; height: 37px;" /> |
მოძრავი ათვლის სისტემის სიჩქარეს უძრავი ათვლის სისტემის მიმართ გადატანითი სიჩქარე ეწოდება. |
|
ამოცანების ამოხსნისას ხშირად მოხერხებულია დედამიწისადმი მოძრავი ერტერთი სხეული ჩავთვალოთ უძრავად. მაშინ ამ ათვლის სისტემაში დედამიწის სიჩქარე სიდიდით მოცემული სხეულის სიჩქარის ტოლი იქნება და მიმართულებით მისი საპირისპირო. |
|
თუ სიცქარეების v1 და u მიმართულებები ემთხვევა ერთმანეთს (სხეულები ერთმანეთს უახლოვდება), მასინ მათი პროექციები იკრიბება, თუ საპირისპიროდ არიან მიმართულნი (სხეულები შორდებიან ერტმანეთს) – აკლდება. თუ სიჩქარეებს შორის კუტხე მართია - , თუ კუთხე ნებისმიერია, მაშინ აუცილებელია კოსინუსების თეორემის გამოყენება: . |
|
ეს დასკვნები სამართლიანია ვაკუუმში სინათლის სიჩქარეზე (3.108მ/წმ) გაცილებით ნაკლები სიჩქარეებისთვის. |