თანაბრადცვლადი მოძრაობა. აჩქარება

მოძრაობას, რომლის დროსაც სხეულის სჩქარე იცვლება ერთნაირად დროის ტოლი შუალედების განმავლობაში, თანაბრადცვლადი მოძრაობა ეწოდება.

 

ავღნიშნოთ: \(\dpi{120} \vec{v}_{0}\) - საწყისი სიჩქარი ვექტორი, \(\dpi{120} \Delta \vec{v}=\vec{v}-\vec{v}_{0}\)  - სიჩქარის ცვლილება, ხოლო Δt - დროის შუალედია.

ვთქვათ Δt1= Δt2=Δt3=..., მაშინ განსაზღვრის თანახმად \(\dpi{120} \Delta \vec{v}_{1}=\Delta \vec{v}_{2}=\Delta \vec{v}_{3}=...\)

 

შეასბამისად, \(\dpi{120} \frac{\Delta \vec{v}_{1}}{\Delta t_{1}}=\frac{\Delta \vec{v}_{2}}{\Delta t_{2}}=\frac{\Delta \vec{v}_{3}}{\Delta t_{3}}=...=const\)

 

ასე რომ ეს მოძრაობის მახასიათებელია.

 

თუ t0=0, მაშინ \(\dpi{120} \vec{a}=\frac{\vec{v}-\vec{v}_{0}}{t}\) 

\(\dpi{120} \vec{a}=\frac{\vec{v}-\vec{v}_{0}}{t}\)

აჩქარება - ფიზიკური სიდიდეა, რომელიც სიჩქარის ცვლილების სისწრაფეს ახასიათებს და (თანაბრადცვლადი მოძრაობისას) რიცხობრივად ტოლია სიჩქარის ცვლილების ვექტორის ფარდობისა იმ დროის ინტერვალთან, რომელშიც მოხდა ეს ცვლილება.

 

აჩქარება თანაბრადცვლადი მოძრაობისას აჩვენებს, რამდენად იცვლება მოძრაობის მყისიერი სიჩქარე დროის ერთეულში. სი სისტემაში აჩქარების ერთეულია მ/წმ2.

მაგალითად, აჩქარება უდრის 5 მ/წმ2  - ეს ნიშნავს, რომ, მოძრაობს რა თანაბრადაჩქარებულად, სხეული იცვლის სიჩქარეს 5მ/წმ-ით თავისი მოძრაობის ყოველ წამში.

არათანაბრადცვლადი მოძრაობის შემთხვევაში: \(\dpi{120} \vec{a}\)საშ\(\dpi{120} =\frac{\Delta \vec{v}}{\Delta t}\);

მაშინ მყისიერი აჩქარება \(\dpi{120} \vec{a}=\lim_{\Delta t\rightarrow 0}\frac{\Delta v}{\Delta t}=\vec{v}{}{\color{White} '}{}'\)

 

თანაბრადცვლად მოძრაობას ეწოდება თანაბარაჩქარებული, თუ სიჩქარის მოდული იზრდება.

თ.ა.მ. პირობა -\(\dpi{150} \LARGE \vec{v}_{0}\uparrow \uparrow \vec{a}\).

თანაბრადცვლად მოძრაობას ეწოდება თანაბარშენელებული, თუ სიჩქარის მოდული მცირდება.

თ.შ.მ. პირობა - \(\dpi{120} \LARGE \vec{v}_{0}\uparrow \downarrow \vec{a}\).

თანაბრადცვლადი მოძრაობის გრაფიკები.

\(\dpi{150} \vec{v}=\vec{v}_{0}+\vec{a}t\) \(\dpi{150} \vec{v}=\vec{v}_{0}+\vec{a}t\)

ან \(\dpi{150} v_{x}=v_{0x}+a_{x}t\) - პროექციებში;

ან\(\dpi{150} v}=v_{0}+at\) – მოდულით.

\(\dpi{150} v_{x}=v_{0x}+a_{x}t\)

წრფივი ფუნქცია. გრაფიკი - წრფივია.

 

მოძრაობები, რომელთა მიმართულება ემთხვევა კოორდინატთა ღერძის მიმართულებას:

  1. თანაბარაჩქარებული საწყისი სიჩქარით
  2. თანაბარაჩქარებული საწყისი სიჩქარის გარეშე
  3. თანაბარშენელებული მოძრაობა კოორდინატთა ღერძის საპირისპიროდ.
  4. თანაბარშენელებული
  5. თანაბარაჩქარებული საწყისი სიჩქარის გარეშე
  6. თანაბარაჩქარებული საწყისი სიჩქარით

გადაადგილება თანაბრადცვლადი მოძრაობისას.

სიჩქარის გრაფიკის ქვეშა ფართობი რიცხობრივად გადაადგილების ტოლია,

შესაბამისად, ტრაპეციის ფართობი რიცხობრივად უდრის გადაადგილებას.

თ.ა.მ.-თვის მექანიკის ძირითადი ამოცანის ამოხსნა:

\(\dpi{150} s=v_{0}t+\frac{at^{2}}{2}\)

\(\dpi{150} x=x_{0}+v_{0}t+\frac{at^{2}}{2}\)

გადაადგილებისა და კოორდინატის გრაფიკი.

ფუნქციები   \(\dpi{150} x=x_{0}+v_{0}t+\frac{at^{2}}{2}\)  და \(\dpi{150} s=v_{0}t+\frac{at^{2}}{2}\)- კვადრატულებია. გრაფიკი – პარაბოლაა!