განვიხილოთ შექცევადი და შეუქცევადი კარნოს ციკლები

შექცევადი კარნოს ციკლი. შექცევადი კარნოს ციკლისთვის მარგი ქმედების კოეფიციენტი ნებისმიერი ზემოთ მიღებული ფორმულით შეიძლება გამოითვალოს


აქედან
  ან 

 - სთბოს რაოდენობაა, რომელიც სისტემას მიეწოდება 1 მდგომარეობიდან 2 მდგომარეობაში გადასვლისას.  - 3-4 იზოთერმული პროცესის განმავლობაში წართმეული სითბო. ანუ სითბოს წართმევის შემთხვევისთვის შეიძლება ითქვას, რომ სისტემას მიეწოდა  სითბო. მაშინ

(10.25)

სისტემაზე მიწოდებული სითბოს ფარდობა იმ ტემპერატურასთან, რომელზეც ეს ხდება, ეწოდება დაყვანილი სითბო. ამდაგვარად,  არის დაყვანილი სითბო, რომელიც გადაეცემა სისტემას.  - დაყვანილი სითბო პროცესში.  - დაყვანილი სითბო II პროცესში. 2-3 და 4-1 უბნებზე Q=0. შესაბამისად, ეს არის სრული სითბო, რომელიც მოიცავს კარნოს ციკლს. ამდენად, შექცევადი კარნოს ციკლისთვის

(10.26)

რადგან შეიძლება ნებისმიერი შეკრული ციკლი წარმოვადგინოთ, როგორც უსასრულო ჯამი კარნოს ციკლებისა, ამიტომ ნებისმიერი შეკრული შექცევადი ციკლისთვის გამოსახულება (10.26) იქნება სამართლიანი და ის შეიძლება ჩავწეროთ ასე

\(\oint_{L}^{ }\frac{\delta Q}{T}=0\) (10.27)

უკანასკნელ თანაფარდობას უწოდებენ კლაუზიუსის ტოლობას.

კარნოს შეუქცევადი პროცესი. ამ შემთხვევაში

და ყველა ტოლობა გარდაიქმნება უტოლობებად


 

\(\oint_{L}^{ }\frac{\delta Q}{T}< 0\) (10.28)

(10.28) განტოლებას ეწოდება კლაუზიუსის უტოლობა.

გავაერთიანებთ რა (10.27)-სა და (10.28)-ს, მივიღებთ

\(\oint_{L}^{ }\frac{\delta Q}{T}\leq 0\) (10.29)

ამდენად, ნებისმიერი ციკლის დაყვანილი სითბოების ჯამი ნულის ტოლია (შექცევადი პროცესი) ან ნულზე ნაკლებია (შეუქცევადი პროცესი).